Hoe transparantie kan zorgen voor eerlijke en rechtvaardige energietransitie

Officiele samenvatting van de toespraak over rechtvaardige energietransitie door Helen Clark, bestuursvoorzitter van EITI-internationaal. Ze hield de Engelstalige toespraak tijdens een beleidswebinar van de Groep van 20 (G20) in 2022.

Logo EITI-international
Beeld: ©EITI

"Het EITI is de wereldwijde standaard voor transparantie in de olie-, gas- en mijnbouwsector. De EITI-standaard maakt verslaglegging mogelijk over de omzet in de winningsindustrie, economisch eigendom van bedrijven, contracten, milieurapportage en toezicht op licenties, productie en export. Het zoeken naar nieuwe minerale ertsvoorraden tijdens de energietransitie, brengt voordelen en risico's met zich mee. Het EITI kan drie dingen doen om te helpen de voordelen te vergroten en de risico's te beperken.

1. Gegevens openbaar maken
Landen kunnen de eisen van het EITI om gegevens openbaar te maken, gebruiken om een krachtig en op bewijs gebaseerd beleid te ontwikkelen voor een duurzame en rechtvaardige energietransitie. 56 landen gebruiken de EITI-standaard. Daarvan zijn er veel in een goede positie om een bijdrage te leveren aan de wereldwijde aanvoer van mineralen die noodzakelijk zijn voor een koolstofarme infrastructuur, die nodig is voor een groene economie.

Verslaglegging volgens de EITI-standaard kan zorgen voor een transparante toeleveringsketen van mineralen, vanaf het onderzoek naar mineralen en de winning. De gegevens kunnen worden gebruikt voor het:

  • analyseren van de economische bijdrage van zeldzame mineralen;
  • leveren van bewijs aan beleidsmakers voor het voorspellen van opbrengsten; en
  • ondersteunen van plannen voor een eerlijke verdeling van de opbrengsten– vooral voor getroffen gemeenschappen.

2. Beperken van risico's
Het EITI kan helpen bestuursrisico's in de energietransitie te beperken. Op basis van ervaring met het EITI in het bestuur van de winningsindustrie, hebben we gezien hoe transparantie over economisch eigendom en openbaarmaking van contracten kunnen helpen bij het bereiken van transparantie en verantwoordelijkheid in de toeleveringsketens van mineralen. Dit verkleint het risico op corruptie, dat de nationale sociaal-economische belangen zou kunnen verzwakken. Als we weten wie de eigenaren zijn van de bedrijven achter winstgevende energieproducten, kan dat helpen om er zeker van te zijn dat overheden zakendoen met goedgekeurde investeerders. Als burgers weten en begrijpen welke voorwaarden er verbonden zijn aan de contracten die overheden met bedrijven sluiten, kunnen ze beter beoordelen of die contracten voldoende resultaat opleveren. Vooral voor de gemeenschappen die door de transitie worden getroffen.

3. Dialoog met meerdere belanghebbenden
Een multi-stakeholdergroep is een waardevol hulpmiddel om te zorgen voor voldoende overleg met belangrijke belanghebbenden als overheden hun beleid op het gebied van energietransitie formuleren en uitvoeren. Onze ervaring in de winningsindustrie heeft ons laten zien dat transparantie, in combinatie met beleidsvorming waarbij overlegd wordt met de betrokken gemeenschap, noodzakelijk is voor goed bestuur.

Het betrekken van meerdere belanghebbenden is onmisbaar voor een eerlijk energietransitie-proces waarbij niemand in de steek wordt gelaten. De overheid, het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven moeten samen een open dialoog voeren over de compromissen in de overgang naar een groene economie. Ik hoop dat dit vanaf het begin de norm wordt voor de duurzame energiesector. Maar we moeten snel handelen om voor de opkomende industrie een goede manier van werken vast te leggen.

In de duurzame sector vervullen vrouwen 32 procent van de banen, tegenover 22 procent in de olie- en gassector in 2021.

Transparantie voor rechtvaardige transitie: 4 noodzakelijke onderdelen

Door de energietransitie zal de vraag naar zeldzame mineralen  toenemen en dus ingrijpende gevolgen hebben voor gemeenschappen die sterk afhankelijk zijn van de mijnbouwsector. Er zijn vier gebieden waar transparantie een rol kan spelen bij het zorgen voor een rechtvaardige transitie: decentrale opbrengsten, beleid voor milieubeheer, digitale oplossingen voor gegevensgebruik en investering in onderwijs en ontwikkeling van vaardigheden, vooral voor vrouwen.

1. Decentrale opbrengsten
Ten eerste kan de wereldwijd toegenomen vraag naar bepaalde mineralen die nodig zijn voor de aanleg van een koolstofarme infrastructuur, zoals koper, kobalt en lithium, hogere opbrengsten en meer werkgelegenheid opleveren voor de gemeenschappen die deze grondstoffen produceren. Bijna alle decentrale overheden in Aziatische landen die rijk zijn aan grondstoffen, zijn afhankelijk van decentrale betalingen en transacties van winningsbedrijven die vaak worden gebruikt voor lokale ontwikkelingsprojecten. De uitgaven aan deze projecten moeten worden geëvalueerd, om er zeker van te zijn dat ze aansluiten bij de behoeften van de gemeenschappen die door de transitie zijn getroffen. Tegelijkertijd betekent het opvoeren van de productie van deze mineralen, dat landen de milieuplannen op decentraal niveau opnieuw moeten bekijken om de risico's te beperken.

2. Beleid over milieubeheer
Ten tweede is het belangrijk om te zorgen voor transparante informatie die overheden gebruiken voor beleid over opbrengsten en milieubeheer bij de energietransitie. Dat geeft burgers de mogelijkheid om verwachtingen over toekomstige opbrengsten te onderzoeken, en deel te nemen aan de beleidsdialoog over de milieueffecten van de toegenomen vraag naar zeldzame mineralen.

Landen die de EITI-standaard uitvoeren worden aangemoedigd informatie openbaar te maken over de beheersing en monitoring van de milieueffecten van de winningsindustrieën. Hieronder valt informatie over milieueffectbeoordelingen, certificeringsregelingen, toezichtprocedures en milieuaansprakelijkheid. Contracten waarin verplichtingen op het gebied van milieu zijn vastgelegd, moeten openbaar worden gemaakt. Landen die een transitie doormaken zouden goed naar dit soort informatie moeten kijken, zodat de bevolking bedrijven op hun verantwoordelijkheden kan wijzen. En ervoor kan zorgen dat bedrijven voldoende controlemaatregelen nemen om het milieu te beschermen bij de winning van zeldzame mineralen.

3. Digitale oplossingen
Ten derde zal de energietransitie waarschijnlijk ook leiden tot innovatieve technologieën en digitale oplossingen. Beleidsmaatregelen om digitale hervormingen te versnellen zijn belangrijk voor de duurzame-energiesector. Dit stelt overheden in staat om steeds gegevens openbaar te maken over opbrengsten, productie, licenties, contracten en de economische eigenaars van ondernemingen. Digitalisering van gegevens zou de informatie beter toegankelijk maken, en dat is essentieel voor inclusieve besluitvorming en een rechtvaardige transitie. Deze digitale oplossingen kunnen een grote steun zijn bij het op tijd monitoren van de naleving van verplichtingen, en het signaleren van mogelijke onregelmatigheden in transacties.

4. Onderwijs, vaardigheden en gendergelijkheid
Tot slot vereist de verschuiving naar groene energie nieuwe beleidskaders, bedrijfsmodellen, technologieën en vaardigheden. Verwacht wordt dat de vraag naar arbeid tijdens de transitie tot 2050 één procent hoger zal zijn, wat volgens het UNDP tegen 2030 wereldwijd zo'n 51 miljoen banen zal opleveren. Dat biedt kansen voor de getroffen gemeenschappen om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en de lokale economieën te  verbreden. Overheden zouden zich moeten via training en omscholing. Studenten en jonge professionals moeten worden gewezen op mogelijke carrières in de waardeketen van duurzame energie, om te kunnen profiteren van de verwachte stijging van de werkgelegenheid.

Bij het scheppen van nieuwe groene banen moet ruimte worden gemaakt voor meer genderinclusiviteit, niet alleen op het gebied van werkgelegenheid, maar ook in de beleidsvorming. Het is geen geheim dat in de winningsindustrie meer dan gemiddeld veel mannen werken. We hopen grote verschuivingen in de werkgelegenheidspatronen te zien en er zijn al voorzichtige aanwijzingen van positieve trends. IRENA, het internationaal agentschap voor hernieuwbare energie meldt dat de opkomst van duurzame energie de genderbalans in de energiesector heeft verbeterd: in de duurzame sector vervullen vrouwen 32 procent van de banen, tegenover 22 procent in de olie- en gassector in 2021. Het EITI eist nu van winningsbedrijven dat ze werkgelegenheidsgegevens openbaar maken, uitgesplitst naar gender. Diezelfde openheid kan ook worden gevraagd van bedrijven in de duurzame-energiesector.”

Lees de originele Engelstalige samenvatting van Helen Clark